(Echo’s 2000.3.2.)
In Echo’s van zes dorpen, september 1998, stond een artikel over de familie Cohen in Renkum, geschreven door de heer Steenbergen uit Wageningen. Hij stuurde ons het volgende artikel, dat kan worden gezien als vervolg op het bovengenoemde artikel. Alleen blijven hier ook voor de heer Steenbergen nog veel vragen over, waarover onze lezers hem misschien nog nadere gegevens kunnen verstrekken.
Een Sternfeld ondergedoken in Wageningen, door A.G. Steenbergen.
Inleiding
In 1997 schonk J. Lamers uit Wichmond, oud-Wageninger, de vereniging Oud-Wageningen een door hem en zijn broer geschreven “Herinneringen uit onze tweede evacuatieperiode van 2 oktober 1944 tot juni/juli 1945”. Op bladzijde 18 las ik iets dat mijn bijzondere aandacht trok. Ik neem dit gedeelte over: “Wij zijn een paar keer op bezoek geweest bij de familie Hilhorst of zoals hij ook wel werd genoemd Piet van “Amedijk”, zo heette de boerderij. Bij die mensen waren Tante Annie, de zus van vader en haar man Ome Driekus (Fred) en de Joodse familie Sternfeld in huis, De Joodse mensen waren in Wageningen ondergedoken bij Tante Annie en Ome Fred in de Havenstraat. Het verhaal speelt zich af in Hoogland”.
Ik nam contact op met Jan Lamers en vernam dat een dochter van zijn oom en tante, zijn nicht dus, in Ochten woonde. Ik kreeg het adres en schreef een brief vol vragen. Dat was op 19 januari 1998.
Ik kreeg een lange brief terug vol informatie en ook nieuwe vragen. Van de gemeentearchivaris van Wageningen en de Gemeente Renkum ontving ik desgevraagd aanvullende gegevens. Aan de hand hiervan schreef ik onderstaand overzicht in de hoop dat er wellicht uit Renkum ook wat gegevens loskomen.
Ondergedoken in Wageningen
Het was geen familie Sternfeld, maar Louis, die omstreeks april 1944 bij de familie Jansen-Lamers in de Havenstraat terechtkwam. Annie en Fred waren in april 1944 getrouwd. Kort er na kwam “een bevriende kapelaan” uit Wageningen en Jan van Brakel naar het jonge echtpaar met de vraag of men een Joodse man in huis wilde nemen. Ze konden hem moeilijk plaatsen. Die kapelaan was wel haast zeker kapelaan P. Oostveen die van 1942 – 1952 in Wageningen werkzaam was. In 1952 emigreerde hij naar Canada! Jan van Brakel had een winkel in potten en pannen in de Hoogstraat en werd ook wel Potte Jan genoemd. Beide mannen waren zeer actief in het onderbrengen en verzorgen van onderduikers.
Louis Sternfeld werd op 2 april 1905 in Renkum geboren. Hij was een zoon van Jozeph, die toen 27 jaar oud was, en van Rosalie van den Bergh. Een broer van zijn vader, Sam (Samuel) was in Renkum een zeer bekende slager en voordrachtkunstenaar. Hij was getrouwd met Betsy van Gelder. Hij overleed in 1963 in een Joods bejaardenhuis te Arnhem.
Renkum Dorpsstraat Dorpsplein ca 1912 Ansichtkaart Uitg de Jong Collectie HGR.
Links op de voorgrond slagerswinkel van Sternfeld. Links op de achtergrond nu Fa. Hoefsloot. Rechts, bij de handkar, Boter en Kaashandel Salomon Cohen.
Louis kreeg bij zijn geboorte en besnijdenis de namen Salomon David! Wanneer hij (en zijn ouders?) Renkum verlieten, is (nog) niet bekend. Hij trouwde in 1939 in Arcen (Limburg) met Maria Antony Lydia Oberhöffken, die r.k. was. Salomon moet toen r.k. geworden zijn waarbij hij de naam Louis kreeg. Maria overleed in 1943 in Gennep. Louis moet daarna ondergedoken zijn, mogelijk in de omgeving van Renkum. Het is bekend dat hij een ongelukkige hand had, een overblijfsel van een zelfmoordpoging. Hij had daarbij zijn pols doorgesneden.
Advertentie
Bron: Adresboek Gemeente Renkum – augustus 1914.
Die onderduik zal in verband gestaan hebben met de maatregelen die de bezetter nam, toen de bisschoppen van Nederland in een bisschoppelijke brief in scherpe bewoordingen de maatregelen van de bezetter tegen de Joden afkeurde. Het gevolg was dat onder andere een groot aantal (katholiek gedoopte) Joden, waaronder zuster Edith Stein, gevangen genomen werd. Zij werden gedeporteerd en kwamen om in de concentratiekampen in Duitsland. Over de onderduik in de Havenstraat 18 het volgende. Ik ontleen het aan de brief. “Hij heeft in huis gewoond bij mijn ouders; alleen als er onbekenden kwamen ging hij naar een andere kamer of naar boven. Later hebben mijn ouders van de buurvrouw van het huis waar de trap aan grensde, gehoord dat ze wel dacht dat er drie mensen in huis waren, want er gingen ’s avonds drie paar verschillende voetstappen naar boven. Maar ze heeft nooit wat gevraagd of gezegd tot na de oorlog. Mijn ouders kregen ook via de ondergrondse extra voedingspunten. Zij kwamen beiden uit een boerenomgeving, dus eten was er altijd wel”. Louis evacueerde mee naar Hoogland. Aanvankelijk wist de familie Hilhorst niet dat Louis Joods was, maar had er wel een vermoeden van. Hij mocht wel blijven. Alleen bij zoekacties door de bezetters werd men snel gewaarschuwd. Fred Jansen en Louis hebben diverse malen ’s nachts buiten doorgebracht in ondergrondse schuilkelders.
De familie Jansen-Lamers zijn ook wel eens naar de ouders van Louis geweest, die ondergedoken zaten in Nijkerk, om er eten te brengen, dat men van de familie Hilhorst kreeg. “Als ik me goed herinner”, zo schrijft mw. M. Drinóczy-Jansen uit Ochten, noemde mijn vader de vader van Louis “de oude Sam”, maar zeker weet ik dit niet. Volgens de burgerlijke stand van Wageningen woonde Louis in 1939 (met zijn vrouw) in Wageningen; in 1941 niet meer. Op 11 juli 1946 werd hij weer in Wageningen ingeschreven. Hij woonde toen…. in de Havenstraat 18 bij zijn onderduikfamilie. Hij was vertegenwoordiger en employé in een boekhandel. Hij was werkzaam bij Kniphorst. In 1947 hertrouwde hij in Loon op Zand met Goverdina Anna Cornelia Evers. De namen Maria en Dien / Dina waren nog bekend bij de familie Jansen. Vanaf 15 juli 1950 woonde het echtpaar in de Borneostraat (deze straat is men later ook Lijnbaanstraat gaan noemen). In april 1951 verhuisde Louis en zijn vrouw naar Venlo. In juli 1950 emigreerde de familie Jansen-Lamers naar Canada. In 1952 of 1953 bracht Louis deze familie nog een bezoek. Louis is overleden op 19 oktober 1962 te Borsbeek (België). Zijn 2e vrouw overleed op 30 augustus 1975 te Arnhem. Louis had nog een broer, Nico geheten. Hij ging met zijn vrouw Adela naar Zwitserland, maar daar mochten ze niet in. Daarna is niets meer van hen gehoord. Mogelijk is dit gebeurd voor dat Louis in Wageningen kwam. De briefschrijfster werd in 1945 geboren; in november 1947 haar zusje. Haar ouders waren in 1944 respectievelijk 32 en 31 jaar oud.
Met veel dank aan J. Lamers in Wichmond, die mij op het spoor zette. Aan mevrouw M. Drinóczy-Jansen te Ochten, die de moeite en tijd nam zoveel op te schrijven. Aan de gemeentearchivarissen Cees Gast van Wageningen en Geert Maassen van de Gemeente Renkum, die voor noodzakelijke aanvullingen zorgden. En wellicht komt er uit Renkum ook nog wel iets??
Mocht u aan de hand van bovenstaand artikel nadere gegevens kunnen verstrekken, zijn ze zeer welkom bij de redactie van dit blad. Bij voorbaat dank.
Geef een reactie