RENKUM – HARTEN – HEELSUM – DOORWERTH – WOLFHEZE – OOSTERBEEK
Kerstening en Kerkbouw, enkele facetten en
Verbinding van afzonderlijke elementen (I)
Henk Jansen
Uit dit werk mag – met bronvermelding – vrijelijk worden geciteerd
Omslag: De Oude Kerk aan de Benedendorpseweg in Oosterbeek
(Foto door de auteur)
Grafische vormgeving en drukwerk: Drukkerij Wihabo, Geffen.
De eerste aanwijzing voor de aanwezigheid van het christendom op de Veluwezoom in dit onderzoek komt uit Arnhem en dateert van omstreeks het midden van de 8e eeuw; voor de Zuidzoom komt die aanwijzing iets later in de tijd en wel in de 830-er jaren. Toch zijn er geen met name genoemde missionarissen bekend die in deze streek hebben gewerkt. In deze bijdrage een zoektocht naar het waarom daarvan, waarin ook aan de orde komt een drietal giften aan de Utrechtse Sint Maartenkerk en het klooster van Lorsch van “Zuidzoomse” gronden, goederen en horigen in die 830 jaren.
Op de Zuidzoom worden de eerste stenen godshuizen gebouwd omstreeks het jaar 1000. Het is de bouw daarvan die in deze bijdrage wordt beschouwd als een afronding van de kersteningsperiode, alhoewel het paganisme daarna nog lange tijd allesbehalve onbeduidend is geweest.
Tot nu toe is er geen samenhangend onderzoek gepubliceerd naar missie en kerstening op en van de Veluwe- en de Zuidzoom. Ik pretendeer niet dat in deze bijdrage wel te doen, het onderwerp is even complex en veelomvattend als het gebied dunbevolkt en klein is. Om deze redenen is als uitgangspunt genomen dat wat (mij) daarover op dit moment bekend is en is getracht die kennis te duiden en/of te situeren. Kort en goed, in deze bijdrage komen facetten van kerstening en kerkbouw op de Zuidzoom aan de orde.
Een resultaat van het onderzoek is ook dat duidelijk is geworden dat Hintingo en Herodna inderdaad in het zuidwesten van de Veluwe liggen, zoals Heidinga al in 1987 als eerste aangaf; ook is inzichtelijk geworden hoe dit gebied – dat later bekend zal worden als Harten – ooit bij Renkum is gekomen en prompt ook weer uit de archieven is verdwenen. Dan is daar de bekende “kerk-kapel-kwestie” van Renkum. In deze bijdrage wordt nagegaan hoe ─ naar alle waarschijnlijkheid ─ deze kwestie zich “op de grond” in Wolfheze, Bennekom en Renkum heeft voorgedaan vanaf de eerste helft van de 11e eeuw.
Tijdens het schrijven van deze bijdrage ─ die het tijdvak behandelt vanaf ca. 750 tot ca. 1050 ─ realiseerde ik me dat sommige onopgeloste kwesties uit de late middeleeuwen beter kunnen worden geduid nu er meer bekend is over de voorafgaande kersteningsperiode. Die kwesties zijn samengevat in een afzonderlijk hoofdstuk “Verbinding van afzonderlijke elementen”, een aanzet tot een synthese; mogelijk krijgt dit hoofdstuk een vervolg in latere publicaties.
Tenslotte de opmerking dat ik enige zelfcitatie niet heb kunnen vermijden; het is vooral een gevolg van de keuze om mijn onderzoeken in deelpublicaties naar buiten te brengen en de wens om elk daarvan een afgeronde ─ zelfstandige ─ status te geven.
Oss, april 2016
Henk Jansen
h.jansen-rbe@kpnplanet.nl
Geef een reactie