laatste update: december 2018
Aanleiding
De begraafplaats Mariahof is een katholieke begraafplaats die vanaf 1923 tot heden gebruikt wordt. Over dit kerkhof is hier min of meer een inleiding te lezen, in een overzicht van waarschijnlijk alle begraafplaatsen in de gemeente Renkum.
In de "Echo van zes dorpen", maart 2018 werd een gedeelte van het hier bovenstaande (in de link) artikel gebruikt, en daar kwam een reactie op van Joop ten Böhmer, zie hiernaast.
“Naar aanleiding van het artikel in de Echo’s heb ik hierbij wat aanvullingen en wat andere informatie met betrekking tot omgekomen personen met de naam Böhmer tijdens de tweede wereldoorlog. Voor zover mij bekend zijn er in de tweede helft van WO II, vijf mensen omgekomen met de naam Böhmer, afkomstig uit de gemeente Renkum. Vier direct en een is indirect slachtoffer geworden van de oorlog.
Joop ten Böhmer
Renkum 4 juli 1923 - Hannover 28 maart 1945
Johannes werd geboren te Renkum op 4 juli 1923. Hij was een zoon van Johannes Böhmer en Maria Margaretha Evers.
Van beroep was Johannes bankwerker en hij woonde met zijn ouders aan de Achterdorpsstraat 21 te Renkum.
Johannes kwam om bij een bombardement op Hannover op 28 maart 1945. Hij woonde in Lager Mühlenberg aan de Hemelerchaussee. Die dag waren er meerdere bombardementen op Hannover. Zo werden meerdere kazernes verwoest, was er een treffer op een adres voor dwangarbeiders in de Ritter Brüningstrasse nr. 45 te Hannover. Andere info en een foto van het graf. En Traces Of War. Als doodsoorzaak wordt vermeld bomtreffer – verbranding op het terrein van Vereinigter Lichtmetallwerke aan de Göttingerchaussee te Hannover. Johannes was toen 22 jaar. Hij is begraven in Renkum op het kerkhof aan de Groeneweg.
te vinden rechts achter op de begraafplaats.
online begraafplaatsen.nl Het graf is een zogenaamd Rijksgraf van de OGS.
Wageningen 21 maart 1920 - Wageningen 26 maart 1943
Francina Margaretha Böhmer was op 3 oktober 1942 in Renkum gehuwd met Dirk van Merkestijn. Ze was de dochter van Stephanus Böhmer en Gijsberta Pieternella Jägers. Het echtpaar van Merkestijn-Böhmer woonde aan de Celebesstraat 3 te Wageningen. Dirk van Merkestijn werkte in Duitsland, hij was er, niet vrijwillig, door het Arbeidsbureau tewerkgesteld.
Francina was op 26 maart 1943 op bezoek in de Beekstraat 11 te Wageningen bij haar schoonzus Geertje van Merkenstijn toen omstreeks 21.35 uur een V-1 bom insloeg in het zogenaamde Roode Dorp. Zij en alle familieleden die in de woning aanwezig waren werden dodelijke getroffen door de bominslag. Er kwamen in totaal 28 mensen om het leven. Zij was bij haar overlijden 23 jaar.
De zes doden van Beekstraat 11 werden op 31 maart 1943 begraven op de algemene begraafplaats te Wageningen.
Francina Margaretha Böhmer staat vermeld op de Naamwand van het Monument voor de Gevallenen aan de Costerweg in Wageningen
bron
Francina Margaretha Böhmer wordt hier genoemd.
Renkum 1 november 1926 - Wageningen 17 september 1944.
In de lijst van Wageningse slachtoffers staat vermeld dat in of bij Ericaplein 6 te Wageningen, omkwam Everdina ten Böhmer, hulp in de huishouding. Van deze jonge vrouw, geboren in Renkum op 1 november 1926, zijn geen volledige gegevens voorhanden. Zij woonde in die tijd in Renkum, Groeneweg 55 of Hoefbladstraat 10 en was de dochter van Henricus ten Böhmer, papierfabrieksarbeider, en mevrouw Everdina ten Böhmer-Wennekes.
Mw. P.M. Appelman-Minderhoud vertelde dat Everdina dienstbode was bij mw. R.L. Koeslag-Keiter, Ericaplein 6 in Wageningen en dat haar zuster Heintje in betrekking was bij het gezin Minderhoud, Ericaplein 1. De families Minderhoud en Koeslag waren bevriend, de mannen waren studiegenoten. Dat een dienstmeisje dat op zondag niet werkte op die zondag toch in Wageningen was, werd verklaard met het gegeven dat Heintje op die dag jarig was (29 jaar) en bij haar mevrouw was uitgenodigd een zelfgebakken taart op te halen of mede te consumeren. Toen de bommen in de ochtend van 17 september 1944 vielen werd haar zusje, dat meegekomen was, dodelijk getroffen, vlak bij Ericaplein 1 door de bommen die nr. 3 en 5 verwoestten. Maar de officiële lijst vermeldt zoals gezegd dat zij bij Ericaplein 6 overleed en een mondelinge bron zei dat eveneens.
Everdina werd begraven te Wageningen op 21 september 1944 en herbegraven op augustus 1945 op de R.K. begraafplaats te Renkum. In dat graf werd haar zuster Maria, geboren 30 september 1912, bijgezet in 1992 (fig. 92).
Bewerkt uit het boek van Elders: Bouwen en bommen op de Wageningse berg, 2004.
Tijdens dit bombardement werd een zus van haar Hendrika Wilhelmina (Heintje) ernstig gewond. Zij overleefde haar verwondingen en overleed 10 januari 1997 in een leeftijd van 81 jaar. Van deze feiten wordt ook melding gemaakt in het boek “Vlucht uit Renkum” van J.P. van de Vooren (p.23). Everdina was overigens een nichtje van Johannes Böhmer, die omkwam in Hannover.
Everdina is het jongste kind in het huwelijksboekje van haar ouders.
Maria staat als tweede genoemd.
Een andere bron: Wageningen 1940 - 1945
Renkum 1904 - Renkum 16 september 1944
Het verhaal is wat anders maar niet minder gruwelijk. Het betreft Johanna Maria ten Böhmer. Zij werd geboren te Renkum in 1904. Zij overleed te Renkum op 16 september 1944, in een leeftijd van 40 jaren. Dit was een dag voor de luchtlandingen op de heidevelden te Renkum Wolfheze.
Het huis waar zij was opgebaard (Hoogeweg 9 te Oosterbeek) werd gedurende de acties getroffen door een fosfor-brand-bom en brandde af. Haar stoffelijke resten zijn later verzameld en begraven in een massagraf op de Algemene begraafplaats in Oosterbeek tezamen met nog 13 andere civiele personen. Voor de graven langs is een koperen strip aangebracht waarop de namen van de slachtoffers zijn vermeld. Zij was gehuwd met A. Rusch jr.
Online Begraafplaatsen
Renkum op 5 augustus 1914 - 10 oktober 1943 Amelsbüren.
Hij was een zoon van Arie Böhmer en Catharina Mathilde Jansen. Van beroep was hij schilder. Hij verbleef (Arbeitseinzats) in Lager Mecklenbeck te Münster. Hij overleed op 10 oktober 1943 te Amelsbüren, een dorpje in de buurt van Münster Westfalen.
Het "Deutsche Arbeitsfront" (DAF), beschikte sinds 1940 over het kamp te Mecklenbeck aan de Weseler Strasse, Münster waar 800 "Ersatzarbeiter" verbleven. De tewerkgestelden hielpen boeren, werkten in de metaalindustrie, hielpen de gemeente met huisvuil, puinruimen, aanleg en herstellen van straten, bouwden bunkers, schuilplaatsen, e.d.
Andreas Böhmers is tegenwoordig begraven op de Mariahof in Renkum, zie het verhaal hieronder.
Hier het verhaal van Andreas Böhmer bij de OGS.
Op de foto van de Sterbeurkunde staat hetzelfde vermeld: “ist am 10 oktober 1943 in Amelsbüren verstorben.” De Sterbeurkunde is in Sankt Mauritz te Munster afgegeven. De foto ervan staat in het vak hierboven.
Uit nader onderzoek op het www. Bij link:
- Böhmer, Andreas (* 05.08.1914,
+10.10.1943)of te wel Andres Böhmer is samen met 2 anderen van de katholieke begraafplaats in Amelsbüren overgebracht naar het ereveld Loenen. We nemen maar aan dat er in Duitsland maar één aantekening is gemaakt de herbegrafenissen vinden allen plaats in Loenen. Hermanus Nieuwenburg en Nicolaas Wouterus Groenestein liggen wel begraven op het ereveld in Loenen. Andreas Böhmer niet.
Bij het zoeken naar beide plaatsen zie je dat beide plaatsen in of vlakbij Münster liggen. Bij het Gelders Archief heb ik gezocht in de correspondentie van de Oorlogsgravenstichting en daar vond ik: "Andreas Böhmer; geboren te Renkum op 5 augustus 1914. Overleden op 10-10 1943 te Sankt Mauritz, en begraven op de R.K begraafplaats (Groeneweg Renkum). Begraven in een koopgraf; vak 3e kl 1; Rij 4; No 215". De overlijdenslocatie is Sankt Mauritz, maar dat is te vergelijken met “overleden te Heelsum”, of “overleden te Renkum”. Heb je het over het dorp of over de gemeente. Dat is eigenlijk hetzelfde.
Ik kom bij het zoeken wel dit tegen: “Auf dem Friedhof an der Davertstraße in 48163 Münster-Amelsbüren befinden sich im mittleren Bereich des Friedhofes ein … Massengrab mit Kriegsopfern aus dem 2. Weltkrieg.”
een grafsteen te Amelsbüren met daarop de naam van Andrea Böhmer
Op de steen staat:
1939 - 1945
ANDREAS BÖHMER, NIEDERLANDE, 1914 - 1943
LIVINUS CANSSEE, BELGIEN, 1899 - 1945
IRINA CHOLODIYAH, UDSSR, 1884 - 1944
SOFIA KRAWCZYK, POLEN, 1920 - 1944
ANNA RASIUAWA, UDSSR
Het blijkt een verzamelgraf in Amelsbüren waar Andreas Böhmer begraven zou zijn. De tekst: "Bild von dem Massengrab mit 5 Kriegsopfern aus dem 2. Weltkrieg." Een graf dus, geen monument, ter nagedachtenis aan omgekomen oorlogsslachtoffers. Als eerste staat daarop vermeld: Andreas Böhmer ??? (bron)
Op de Renkumse begraafplaats Mariahof is dit graf met de 2 zonen Wim en Andries Böhmer te vinden.
Het graf van Andreas is direct vooraan links op de Mariahof. De tekst op de steen daar maakt duidelijk dat dit graf van een jongere broer, na de oorlog door de ouders is gebruikt om Andreas ook te begraven. Met historisch onderzoek kom je fouten tegen. Ben er zelf ook goed in. Één persoon met twee graven??? We hebben contact gezocht met de beheerders van de Mariahof in Renkum, Ammelsbüren (nog geen antwoord) en met de Oorlogsgraven Stichting.
Het antwoord van de Oorlogsgravenstichting op deze vragen was als volgt: “na de oorlog is het lichaam van Andreas Böhmer op verzoek van zijn familie vanuit Duitsland overgebracht naar Nederland. Destijds had de familie de keuze uit bijzetting in een familiegraf of bijzetting op het Nationaal Ereveld te Loenen. De familie Böhmer heeft destijds gekozen voor het familiegraf op de R.K. Begraafplaats te Renkum. Daar is het lichaam van Andreas herbegraven op 7 februari 1952. Helaas komt het wel vaker voor dat namen op (graf)monumenten in Duitsland bleven staan of later alsnog vermeld werden.” (bron: Johan Teeuwisse, Coördinator Archief, Oorlogsgraven Stichting).
De Katholieke kerk (Administratie PZTB) bevestigd dat Andreas Böhmer in het graf op de Mariahof ligt
Van de Duitse begraafplaats beheerder (xxx@bistum-muenster.de) tot op heden geen antwoord gehad.
Met dank aan Joop ten Böhmer, een familielid.
1919 - overleden in de Gemeente Renkum, 20 september 1944
Hij ligt begraven op de Mariahof in Renkum op de eerste rij aan de linker kant. Het graf is bij de inwoners redelijk bekend. Dit is een foto, van deze site.
Mevrouw A. Peelen heeft tot haar overlijden in 2016 steeds bloemen gelegd op het graf van Gibbons.
Op zijn lichaam werd een briefje gevonden dat hij in gewijde grond begraven wilde worden.
bron
Tijdens operatie Market Garden in september 1944 probeerden veel Britse Airbornes de Rijn over te steken om uit handen te blijven van de Duitsers. Veel van die Britten werden gedood door vijandelijk vuur of ze verdronken in de Rijn. Waarschijnlijk ook James Gibbons, hij is vermoedelijk verdronken tijdens deze oversteek en is waarschijnlijk later aangespoeld in de buurt van Renkum. bron. Of dit klopt? Op 20 september zijn er nog niet veel Engelsen de Rijn overgestoken. De 1003 militairen van de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade landen eerst op 21 september 1944 in Driel.
Theodorus Johannes Verstegen was gehuwd met Bernardina Maria Wissenburg en zoon van Christianus Verstegen en Hendrina Jansen. Na de evacuatie van Renkum was hij sinds eind september 1944 woonachtig te Veenendaal.
Hij is volgens de Burgerlijke Stand (aangifte Wageningen 25 - 5 - 1945, herhaald Renkum 19 - 10 - 1945) gestorven te Wageningen op 24 - 5 - 1945 . Zijn grafsteen meldt echter, terecht, dat hij te Wageningen op 15 - 3 - 1945, door oorlogsgeweld, om het leven kwam. Hij werd gefusilleerd of op de vlucht aangeschoten en later dood aangetroffen, toen Theodorus, in de overtuiging dat Renkum al bevrijd was, polshoogste kwam nemen. bron.
Hij was evenals vele evacués verplicht tewerkgesteld bij de stellingbouw van de OT in de gemeente Wageningen en werd gevangen genomen in het Binnenveld (Spergebied) door een patrouille van de Landstormcompagnie Lippert en door de Nederlandse SS’er: A.C. Kooijmans doodgeschoten.
Bronnen
Gemeentearchief Wageningen
Register van overlijden. 25 mei 1945 no. 3
‘Kroniek van Ede’ Th A. Boeree.
A.M. van Gent/ Marketgarden.com
bron: Wageningen 1940 - 1945